Rodzaje umów – formy zatrudnienia pracowników

Jeśli chcesz zgodnie z prawem zatrudnić pracownika, musisz zawrzeć z nim odpowiednią umowę: o pracę, umowę cywilnoprawną lub umowę B2B. Każdy z tych typów umów jest dostosowany do innego rodzaju obowiązków i gwarantuje pracownikowi inne prawa. Przeczytaj, jakie są formy zatrudnienia pracowników w Polsce, i zdecyduj, na jakich warunkach chcesz zatrudniać u siebie.

O czym przeczytasz w artykule:

• Co to znaczy zatrudnienie na podstawie stosunku pracy?
• Jakie są rodzaje umów o pracę?
• Umowa o dzieło, umowa-zlecenie – jakiego rodzaju są to formy zatrudnienia?
• Co to jest kontrakt B2B? 

Czytaj też: Ile kosztuje pracownik? Koszty zatrudnienia

Umowa o pracę – definicja i korzyści dla pracownika

Umowa o pracę jest zawierana na podstawie stosunku pracy. To tzw. praca na etat. Przepisy wykonywania pracy przez pracownika zatrudnionego na podstawie tej umowy reguluje Kodeks pracy. Ten sam dokument zapewnia stronom umowy różne prawa.

Jeśli zatrudniasz pracownika na jeden z rodzajów umowy o pracę, musisz mu zagwarantować:

• stabilność zatrudnienia, czyli realizację stanowionych przez Kodeks pracy okresów wypowiedzenia i limitów nałożonych na umowy o pracę na czas określony, o których przeczytasz niżej;
• unormowane godziny pracy;
• gwarancję co najmniej minimalnego wynagrodzenia brutto i jego regularnego otrzymywania;
• finansowanie ubezpieczenia ZUS i zdrowotnego;
• realizację wpłat do PPK (chyba że pracownik z nich zrezygnuje);
• płatne urlopy;
• ochronę pracownika na zwolnieniach zdrowotnych.

W praktyce koszt zatrudnienia na umowę o pracę jest dla pracodawcy wyższy niż tylko kwota brutto wypłaty pracowniczej. Jednak wybór tej formy zatrudnienia może pozwolić Ci na zatrzymanie w firmie wartościowych specjalistów, co w czasie dynamicznie zmieniającego się rynku pracy jest wartościowym aktywem.

Czytaj też: Benefity pracownicze – jakie są trendy i co możesz zaoferować swoim pracownikom?

Umowa o pracę – rodzaje najbardziej stabilnej formy zatrudnienia

Pracownik może zostać zatrudniony na podstawie różnych rodzajów umów o pracę. Pierwsza z nich to umowa o pracę na okres próbny. Nie może ona obowiązywać dłużej niż trzy miesiące i można zawrzeć ją z pracownikiem tylko raz, chyba że pracownik aplikuje na różne stanowiska (Uwaga! To nowy przepis, obowiązujący od 2023 roku).

Druga z form umowy o pracę to umowa na czas określony. Jak sama nazwa wskazuje, pracodawca i pracownik umawiają się w niej na pracę przez określony czas. Umowę tego typu można z pracownikiem podpisać najwyżej 3 razy, w ciągu maksymalnie 33 miesiące pracy.

Trzeci z typów umowy o pracę to umowa na czas nieokreślony. Można ją zawrzeć z pracownikiem od razu lub po okresie próbnym albo po umowach na czas określony. Umowa ta zakłada długą współpracę, co wiąże się z dodatkowymi obowiązkami dla pracodawcy. Do tej umowy musi on dołączyć zakres obowiązków pracownika, a w przypadku chęci jej rozwiązania musi złożyć stosowne uzasadnienie.

Czwarty z rodzajów umów to umowa na zastępstwo. Mimo tego, że jest odmianą umowy na czas określony, może być zawarta na okres dłuższy niż 33 miesiące, zależnie od długości nieobecności pracownika, którego się zastępuje. Na umowie na zastępstwo nie trzeba podawać długości czasu zatrudnienia, właśnie z tego powodu, że długość nieobecności pracownika etatowego nie musi być pracodawcy znana. Zakończenie stosunku pracy na zastępstwo następuje po powrocie nieobecnego pracownika.

Umowa cywilnoprawna – rodzaje i obostrzenia

Do umów cywilnoprawnych należą umowa o dzieło i umowa-zlecenie. Ich przepisy reguluje nie Kodeks pracy, ale Kodeks cywilny. Podstawową różnicą od umów o pracę jest to, że zleceniodawca/wykonawca nie podlega pracodawcy: swoje obowiązki może pełnić w dowolnym czasie i miejscu. Dlatego też w przypadku tych umów nie powinno być mowy o zachowaniu stosunku pracy – nie można zatem zatrudniać na ich podstawie osób, które świadczą pracę tak, jakby były zatrudnione na etacie. Zleceniobiorca/wykonawca nie jest pracownikiem zlecającego i nie chroni go Kodeks pracy. Wiąże się to z szeregiem udogodnień dla przedsiębiorcy zlecającego pracę.

Umowa o dzieło zakłada jednorazowe wykonanie określonego dzieła, które przynajmniej w części ma wymiar materialny, możliwy do określenia w miejscu i czasie (np. umowa o projekt graficzny, wykonanie strony internetowej, ale też remont mieszkania). Zlecający dzieło i wykonawca muszą ustalić np. czas wykonania dzieła, rozliczenie materiałów, wynagrodzenie czy kwestię praw autorskich. Umowa o dzieło jest umową płatną, a wykonawca – w odróżnieniu od umowy-zlecenia – jest odpowiedzialny za rezultat dzieła.

Umowa-zlecenie określa, co konkretnie ma wykonać zleceniobiorca. Może to być np. jakieś działanie, które musi wykonać osobiście. Warto dodać, że zleceniobiorca nie ponosi jednak odpowiedzialności za rezultat wykonanego działania. Umowa-zlecenie niekoniecznie musi być umową odpłatną, ale informację o braku wynagrodzenia należy zawrzeć w jej treści. Jeśli się tego nie zrobi, zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie, które podlega obowiązkowi uwzględnienia przynajmniej określonej ustawowo minimalnej stawki godzinowej brutto. W roku 2023 planowane jest wprowadzenie pełnego oskładkowania umów zleceń, aby wzmocnić ochronę pracowników: zleceniodawca będzie musiał odprowadzać od nich ZUS (z wyjątkiem studentów do 26 r.ż.), tak jak przy umowie o pracę.

Umowa o dzieło i umowa-zlecenie mają dla obu stron szereg plusów:

• mogą je zawierać zarówno podmioty gospodarcze, jak i osoby fizyczne,
• płatność wynagrodzenia następuje po wykonaniu pracy,
• można je wypowiedzieć w dowolnej chwili (przy ewentualnym zwróceniu poniesionych kosztów drugiej stronie),
• strony mogą podpisać dowolną liczbę umów cywilnoprawnych. 

Przedsiębiorca zatrudniający na umowę cywilnoprawną – póki co – nie musi odprowadzać licznych składek, jak ma to obowiązek zrobić przy umowie o pracę. Zlecenie pracy w tej formie może więc okazać się dla niego tańsze, ale z drugiej strony nie do końca  gwarantuje posiadanie stałych współpracowników.

Kontrakt Business-to-Business, czyli tzw. B2B

Umowa B2B jest to kontrakt zawarty między dwoma podmiotami gospodarczymi, z których jeden wystawia drugiemu fakturę za wykonaną usługę. Zamówioną usługę wykonawca może zrealizować w określonym czasie, ale sam proces nie podlega nadzorowi zleceniodawcy. A zatem także w przypadku umów B2B nie zachodzi stosunek pracy i nie podlegają one Kodeksowi pracy.

Przedsiębiorcy pracujący na zasadach B2B to najczęściej firmy jednoosobowe. Podmioty gospodarcze nie mają płatnych urlopów, same płacą swoje podatki i odprowadzają składki ZUS. Dla przedsiębiorcy zlecającego im pracę wiąże się to z niższymi kosztami. Jest to obecnie bardzo popularna forma współpracy.

Zatrudnienie pracowników jest często naturalnym krokiem na drodze rozwoju firmy. Przy okazji rozważania powiększenia zespołu warto zastanowić się i ocenić – nie tylko pod kątem finansowym – jak rodzaj umowy dla pracowników jest najkorzystniejszy.

Czytaj też: Jak wypełnić wniosek do ZUS ZUA – instrukcja krok po kroku