Inflacja – czym jest i jak oddziałuje na gospodarkę?

Ceny różnego rodzaju produktów zmieniają się dość często – raz idą w górę, by za jakiś czas spaść. Kiedy jednak koszt wszystkich towarów oraz usług rośnie, mamy do czynienia z inflacją, która do pewnego poziomu jest normalnym zjawiskiem w krajach o rozwiniętej gospodarce. Czym dokładnie jest inflacja, jak działa i jakie są jej przyczyny oraz skutki? Do jakiego poziomu inflacja jest uznawana za zdrową, a kiedy staje się groźna dla krajowego systemu finansowego? Jak inflacja wpływa na wartość nabywczą pieniądza i co to oznacza dla konsumentów? Przeczytaj poniższy tekst, by dowiedzieć się więcej na ten temat!

Czytaj dalej, a dowiesz się:

• Co to jest inflacja?
• Jakie są rodzaje, przyczyny i skutki inflacji?
• Jaki jest wskaźnik inflacji w Polsce?
• Jak walczyć ze skutkami inflacji w Polsce?

Zobacz także: Jak zachęcić rodzinę do oszczędzania?

Inflacja – co to jest?

Główny Urząd Statystyczny poinformował, że w maju 2022 r. inflacja w Polsce wyniosła 13,9 proc. w stosunku do tego, ile wynosiła rok wcześniej^[1]. A w czerwcu 2022 r. sięgnęła aż 15,5%. Tak dużego rocznego wzrostu cen towarów i usług nie było w Polsce od 1998 r. Z szacunków analityków Narodowego Banku Polskiego wynika, że inflacja w ujęciu rocznym w 2022 r. wyniesie ponad 10 proc. (dokładnie 10,8 proc.)^[2], co oznacza że stanie się tzw. inflacją galopującą.

Jakie to ma przełożenie na stan Twojego budżetu domowego. Jak pokazują badania przeprowadzone w ramach projektu ciekaweliczby.pl, niemal co czwarty Polak nie rozumie, na czym polega inflacja i jak wpływa na spadek wartości nabywczej pieniądza^[3].Dlatego warto zacząć od samego początku, czyli od odpowiedzi na pytanie, czym właściwie jest inflacja oraz jakie są jej przyczyny i skutki?

Rodzaje, przyczyny i skutki inflacji

Jak już wspomnieliśmy, inflacja to powszechny wzrost cen towarów i usług. Co istotne, ów wzrost nie może dotyczyć jedynie poszczególnych kategorii dóbr, lecz musi być zauważalny w przypadku wszystkich podstawowych towarów oraz usług konsumpcyjnych, potrzebnych nam do życia. Nie może być to również jednorazowy skok – inflacja jest dającym się prześledzić procesem.

Wbrew obiegowym opiniom inflacja nie jest zjawiskiem wyjątkowym, ani jednoznacznie negatywnym. To jeden z głównych wskaźników makroekonomicznych, który pozwala opisać sytuację gospodarczą w danym kraju. Jest również naturalnym procesem. Obserwuje się ją we wszystkich krajach o rozwiniętej gospodarce. Nie powinna budzić niepokoju, o ile utrzymuje się na bezpiecznym poziomie, określanym mianem celu inflacyjnego (w Polsce ustalanym przez Radę Polityki Pieniężnej i obecnie wynoszącym 2,5 proc.).

Przyczyn inflacji może być wiele, m.in. brak równowagi w budżecie państwa czy wzrost cen energii, paliw, surowców oraz gazu. Do czynników, które wpłynęły na obecny poziom inflacji w Polsce, zalicza się:

• rosnące koszty produkcji (w tym ogromny wzrost cen paliwa oraz energii),
• wysoki popyt wobec mniejszej dostępności dóbr (co sprawia, że producenci oraz sprzedawcy windują ceny),
• ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczych spowodowane wybuchem pandemii koronawirusa,
• problemy z dostępnością do wielu surowców występujące wskutek wybuchu wojny w Ukrainie.

Z perspektywy obywateli najbardziej zauważalnym skutkiem obecnego poziomu inflacji w Polsce jest stan ich portfeli. Kiedy porównasz, ile dóbr mogłeś lub mogłaś nabyć przed rokiem za tę samą kwotę, za którą możesz kupić dziś o wiele mniej, wiesz, że masz do czynienia właśnie z inflacją oraz powodowanym przez nią spadkiem wartości nabywczej pieniądza. Wśród dotkliwych skutków wysokiej inflacji są również:

• podwyżki stóp procentowych, a co za tym idzie, wyższe raty kredytów,
• pogorszenie warunków życia, trudności z utrzymaniem się za tę samą pensję, która jeszcze przed kilkoma miesiącami była wystarczająco wysoka,
• trudności z uzyskaniem podwyżki,
• możliwy wzrost wysokości podatków,
• konieczność poszukiwania alternatywnych źródeł dochodów,
• lęk o przyszłość finansową rodziny.

[1]     Dane GUS, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-w-maju-2022-roku,2,127.html

[2]     Dane NBP: https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/polityka_pieniezna/dokumenty/projekcja_inflacji.html

[3]     Badanie przeprowadzone przez ciekaweliczby.pl: https://ciekaweliczby.pl/inflacja_podwyzki/

Obecnie w Polsce inflacja znacznie przekracza cel inflacyjny. Z miesiąca na miesiąc jest coraz wyższa. Kiedy w marcu 2022 r. przekroczyła 10,9 proc., zgodnie z definicją w naszym kraju zaczęliśmy mieć do czynienia z inflacją galopującą. Co to właściwie oznacza?

Sprawdź też: Budżet rodziny – jak sprawnie nim zarządzać?

Inflacja w Polsce – jak rośnie? Jak się ją oblicza?

Specjaliści w dziedzinie ekonomii uznają, że zdrowym zjawiskiem jest inflacja, której poziom nie przekracza 5 proc. Jak już zostało wspomniane, w Polsce ta granica została przekroczona już jakiś czas temu (w 2021 r.). Już wtedy budziło to spory niepokój obywateli, jednak gdy w połowie 2022 r. mamy do czynienia z inflacją przekraczającą 10 proc., pojawia się coraz więcej obaw dotyczących przyszłości. Wiele osób zastanawia się, jak właściwie inflacja jest obliczana i jak tego rodzaju informacje można wykorzystać w praktyce.

Co miesiąc (a także co rok) GUS prezentuje obliczenia dotyczące poziomu inflacji. Jej miarę stanowi CPI (Consumer Price Index), czyli wskaźnik inflacji konsumenckiej. Określa się go na podstawie zmian cen produktów i usług zawartych w tak zwanym koszyku dóbr podstawowych (czyli podlegającym modyfikacjom zbiorze towarów oraz usług, za które płacimy regularnie, ponieważ są nam niezbędne do codziennego życia – pod uwagę brane są tu średnie wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego).

Drugim wskaźnikiem, który jest potrzebny do obliczenia poziomu inflacji jest PPI (Producer Price Index). Określa on zmiany cen, po jakich przedsiębiorstwa sprzedają swoje towary. Inaczej to tzw. inflacja producencka. Na stronie GUS regularnie publikowana jest wysokość obydwu wskaźników, a także w formie tabelki prezentowane są zmiany wysokości inflacji względem poprzedniego miesiąca, kwartału oraz poprzednich lat^[1]. Możliwość obliczenia realnej wartości dóbr konsumpcyjnych przy uwzględnieniu inflacji daje kalkulator inflacji znajdujący się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów^[2].

[1] Dane GUS: https://stat.gov.pl/wykres/1.html
[2] Kalkulator inflacji: https://www.podatki.gov.pl/kalkulatory-podatkowe/kalkulator-inflacji/

Inflacja – jakie są dalsze prognozy? Jak walczyć ze skutkami inflacji?

Jeśli chodzi o pytania dotyczące przyszłości, to z całą pewnością można powiedzieć, że prędzej czy później inflacja w Polsce zacznie spadać. Dla wielu osób, które obecnie borykają się ze skutkami jej wzrostu, kluczową informacją jest nie to czy, lecz kiedy inflacja zacznie spadać. Zdaniem analityków Santander Banku^[1] jeszcze latem 2022 r. inflacja w Polsce osiągnie swój najwyższy poziom, po czym zacznie spadać. Nie oznacza to jednak, że ceny towarów i usług również mocno się zmniejszą – przez kolejne miesiące wciąż będą rosły, jednak już nieco wolniej.

Wszystko wskazuje na to, że z konsekwencjami wzrostu inflacji będziemy mierzyć się jeszcze przez długi czas. Nawet gdy jej wzrost wyhamuje, a inflacja zacznie lekko maleć, ceny wciąż będą bardzo wysokie (mowa o zjawisku określanym mianem „wypłaszczenia szczytu inflacji”, co oznacza, że gdy – zgodnie z przewidywaniami analityków Santander Banku – inflacja sięgnie przewidywanych 14-15 proc., to przez kilka miesięcy będzie się utrzymywać na tym poziomie – być może do października 2022 r., po czym zacznie lekko spadać^[2]).

Z mocno odczuwalnymi skutkami wysokiej inflacji powinien pomóc nam się mierzyć rząd, który dysponuje odpowiednimi narzędziami. Jednym z nich jest podwyższanie poziomu stóp procentowych, co obecnie jeszcze mocniej utrudnia życie kredytobiorcom, którzy płacą coraz wyższe raty. Ten zabieg ma jednak w szerszej perspektywie pomóc obniżyć inflację. Nie stanie się to jednak zbyt szybko. Bardziej doraźnym rozwiązaniem jest tak zwana tarcza antyinflacyjna, która weszła w życie w lutym 2022 r.

Biorąc pod uwagę obecną sytuację oraz nieciekawe przewidywania na najbliższe miesiące, warto zastanowić się, jak można na własną rękę zmniejszyć odczuwanie skutków wysokiej inflacji i zabezpieczyć się na przyszłość.

[1]     Komentarz ekonomiczny Santander Banku: https://www.santander.pl/regulation_file_server/time20220513120338/download?id=164231&lang=pl_PL

[2]     Komentarz ekonomiczny Santander Banku: https://www.santander.pl/regulation_file_server/time20220513120338/download?id=164231&lang=pl_PL

Przeczytaj również: Podwyżka stóp procentowych – co to oznacza dla kredytobiorców i oszczędzających?